Bức tranh phố huyện - Hai đứa trẻ (Thạch Lam).

               Con người ngéo khổ,bi đát hiện lên trên bức tranh thiên nhiên nhàu nát,xã hội thực dân thối nát.Nhưng vẫn phảng phất lãng mạng,tự nhiên.

- Âm thanh: “tiếng trống thu không trên cái chòi canh của huyện nhỏ từ xa vọng lại như lọt thỏm vào không gian mênh mông báo hiệu sự lụi tàn của một ngày”. “văng vẳng tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng ruộng”, “muỗi đã bắt đầu vo ve”

Với nghệ thuật lấy động tả tĩnh của thơ Đường nhà văn càng miêu tả những âm thanh thường ngày thì rất nhỏ nhưng trong khoảng khắc chiều tàn thì Liên nghe rất rõ từng tiếng “vọng, kêu ran,vo ve”. Điều đó chứng tỏ nhà văn muốn cho người đọc cảm nhận rất rõ không gian phố huyện mới về chiều tôí mà mọi hoạt động đã ngưng nghỉ và hoàn toàn tĩnh lặng.gợi sự hoang vu,hiu quạnh,cs như tắt lụi,gơi nối buồn ảm đạm.

- Không gian, màu sắc.bầu trời hấp hối trước khi tắt lụi Có sự vận động chuyển dịch rất nhanh tứ cao xa “phương tây đỏ rực như lửa cháy và những áng mây ánh hồng như hòn than sắp tàn”.Gần lại hơn“dãy tre làng trước mặt đen lại cắt thành vệt rõ rệt trên nền trời”. Một loạt bptt so sánh diễn tả khoảnh khắc bùng lên trước khi tắt lịm của hoàng hôn. Nhà văn tinh tế khi diễn tả  màu sắc chuyển đổi từ đỏ, hồng, đến đen diễn tả sự chuyển dịch của thời gian về tối. Bầu trời như chiếc lồng lớn úp chụp tầng tầng lớp lớp từ nền trời xuống đám mây, hạ tiếp đến dãy tre làng rồi đến phố huyện và nhỏ dần đến chợ tàn rồi đến quán nhỏ xíu của hai chị em Liên, An sau đó chỉ còn lại hai nhân vật bé xíu trên cái chõng tre sắp gãy dưới gốc bàng. Để cuối cùng để ánh sáng chỉ còn lại những ánh sáng nhỏ be là “sao lâp lánh, đom đóm nhấp nháy, đốm lửa, ngọn đèn, bóng tối thăm thẳm.

Gợi cảnh phố huyện  tăm tối, vắng vẻ, ngột ngạt.con người cảm thấy buồn chán mệt mỏi,không còn sức sống.

- Mùi vị nơi phố huyện cũng rất đặc biệt. “Mùi quen thuộc của cát bụi, mùi riêng của đất, mùi ẩm mốc của rác rưởi. Tất cả nói lên cảnh nghèo khổ, hoang tàn, xơ xác của phố huyện.

- Sự chuyển dịch của as và bóng tối.

Từ xưa đến nay sắc màu và âm thanh bao giờ cũng là biểu tượng của sự sống con người. Trái lại sự tĩnh mịch và bóng tối lại biểu tượng cho thế giới hư vô. Có lẽ vì thế mà Thạch Lam đã tập trung bút lực để miêu tả sự chuyển dịch trái ngược của ánh sáng và bóng tối nơi phố huyện.

Ánh sáng thu hẹp dần về không gian, yếu dần về cường độ. Từ ánh sáng lúc chiều tàn ở “ phương tây đỏ rực như lửa cháy” sau đó thấp dần ở “đám mây ánh hồng”rồi úp chụp xuống phố huyện vào chợ tàn. Điệp từ “đèn, trong” được sử dụng để miêu tả ánh sáng của các loại đèn trong nhà giàu thoát ra khe cửa. Tuy nhiên những ánh sáng đó chỉ lọt ra rất ít ỏi,leo lét, nó chỉ càng làm con đường thêm hoang xơ mập mờ”. Trong phố huyện chỉ còn lại những đốm sáng rất nhỏ “ngọn đèn leo lét trên chõng hàng của chị tí”, “chấm lửa vàng nhỏ lơ lửng cứ chập chờn hiện ra rồi mát đi”, “ngàn vì sao li ti trên bầu trời  xa xăm”,”trong  phố huyện đom đóm lập lòe”. Như vậy ánh sáng được tác giả miêu tả theo quy luật từ xa đến gần, từ rộng đến hẹp, từ mạnh đến yếu,to đến nhỏ để thấy ánh sáng đang vận động dữ dội giao tranh với bóng tối. Nhà văn muốn nói ánh sáng cứ hẹp dần về phạm vi, yếu dần về cường độ và cuối cùng để cho bóng tối choán ngợp.Trái ngược lại bóng tối cứ mạnh dần lên “dẫy tre làng trước mắt đen lại”, “bóng tôi ngập đầy đôi mắt Liên”, “trời nhá nhem tối”, “cửa hàng hơi tối”, “tối hết cả con dường thăm thẳm ra sông, con đường qua chợ về nhà”, “các ngõ vào làng lại càng tối đen hơn nữa”. Với phép tu từ liệt kê và điệp hình ảnh bóng tối để nhấn mạnh sự vận động của bóng tối nhanh mạnh, âm thầm dữ dội. Nó mở rộng phạm vi trong không gian và mạnh dần về cường độ để tràn ngập cả phố huyện. Bóng tối nhấn chìm tất cả con người và thien nhiên vào màu đen dêm tối, vào sự tĩnh lặng đáng sợ.

Với những câu văn tinh tế nhẹ nhàng êm dịu nhưng gieo vào lòng người đọc những rung động về tình yêu quê hương đất nước và nỗi buồn man mác, hư ảo.

Tác giả gợi cho người đọc liên tưởng tới bóng tối của xã hội của thực dân pk tàn ác bất công, thối nát đương thời:

            Thằng giặc tây, thằng chúa đất

                     Đứa đè cổ đứa lột da

Đã làm cho cả xã hội ngập bóng tối, sự đàn áp khủng khiếp cướp đi quyền sống của con người  đẩy con người vào hoàn cảnh bất lực không tương lai sống trong “ao đời phẳng lặng nổi váng”. Mỗi kiếp người là một ngọn đèn leo lét,một chấm lửa dễ tắt.

Đặt thiên nhiên dưới sự quan sát của Liên - một đứa trẻ. Câu văn có nhịp điệu như thơ, hình ảnh bóng tối được láy đi láy lại như một mô típ đầy ám ảnh. Âm thanh,màu sắc, mùi vị khéo hòa hợp với nhau tất cả tạo nên sự thành công trong đoạn văn miêu tả cảnh thiên nhiên của tác giả.

Thạch Lam đã miêu tả thiên nhiên phố huyện là một tấm phông nhàu nát ảm đạm tăm tối cho con người phố huyện hiện lên với những cư dân kiếm sống ban ngày và ban đêm.

*Cư dân kiếm sống ban ngày

Liên và An: về sống trong phố huyện khi thầy Liên mất việc. Được mẹ giao cho trông coi cửa hàng tạp hóa nhỏ xíu bán những thứ hàng nhỏ bé, lặt vặt “bánh xà phòng, bao diêm, chén rượu..” Ngày này qua ngày khác tứ sáng đến tối ngày nào cũng vậy cứ sáng dọn hàng đến tối dọn hàng.  Ngày chợ phiên mà chúng “bán chẳng ăn thua gì”.

Cách miêu tả của Thạch Lam nhấn mạnh hoàn cảnh gia đình hai đứa trẻ xa xút về kinh tế có cuộc sông bế tắc. Chúng đã sớm phải cùng bố mẹ lo toan bươn trải để kiếm sống.Nối khổ tinh thần,chúng ngồi bất động “chõng tre” sắp gãy” nhìn cảnh chợ tàn,ám anh,mưu sinh cs không còn cho chúng được cái trẻ thơ,nô đùa….

Những người đi chợ:  Được nhà văn miêu tả thoáng qua nhưng cũng rất ấn tượng. Họ thu xép hàng hóa, đòn ghánh, để lại sau lưng những rác rưởi “vỏ bưởi, vỏ thị, vỏ na, lá nhãn, bã mia..” chứng tở đây là những người bán hàng xén,nghèo tài sản tất cả chỉ vẻn vẹn trong đôi quang ghánh. Trước khi ra khỏi chợ tàn họ đứng nói chuyện với nhau, nhà văn không nói rõ nôi dung câu chuyện. Nhưng câu chuyện không rõ nội dung ấy đã truyền cho người đọc một cảm giác buồn khó tả.

Những đưa trẻ nhà nghèo: Khi những người bán hàng ở chợ đi vào bóng tối thì “những đứa trẻ con nhà nghèo bên chợ cúi lom khom trên mặt đất đi lại tìm tòi, chúng nhặt nhạy bát cứ thứ gì dùng được”. Câu văn giàu tính tạo hình gợi hình ảnh  những đứa trẻ với dáng vẻ gợi sự nghèo khổ lam lũ tần tảo không còn vẻ hồn nhiên hiếu động của trẻ thơ. Có lẽ điều chúng trông chờ ở người khác là vô vọng vì cảnh chợ tàn chỉ có những rác rưởi và đồ phế thải “vỏ bưởi, vỏ nhãn..” Chúng sẽ không trông chờ được gì ở những đống giác ấy khiến cho Liên trông thấy cũng động long thương. Chính nhà văn cũng trào dâng niềm thương cảm và truyền sang cho người đọc.

Cụ thi điên: Để hình ảnh những kiếp người lao động kiếm sống ban ngày ở phố huyện thêm ấn tượng nhà văn đã đưa thêm nhân vật đặc biệt. Bà cụ thi hơi điên suốt ngày đi lang thang kiếm sống, có lẽ đi xin những đồng tiền bố thí. Chiều tối về phố huyện mua rượu. Khi thấy Liên rót đầy chén rượu dường như bà tỉnh lại trong giây lát để đón nhận hơi ấm của tình người, tình thương trong giấy lát. Cách uống rượu của bà “uống một hơi cạn sạch” cảm tưởng như muốn nhuốt đi bao nỗi thương tam, uất hận của đời mình rồi bà lảo đảo vào bóng tối để lại tiếng cười khanh khách ghê rợn cứ lạnh lùng vang vọng cắt cứa lòng người . Không biết rằng cứ chìm vào bóng tối như thế liệu bà thoát ra được không khi cuộc đời bế tắc vô vọng đến đỉnh điểm.

          Những cư dân kiếm sống ban ngày giống nhau ở cuộc đời cơ cực bất hạnh bế tắc không lối thoát và chìm vào bóng tối còn những cư dân kiếm sống ban ngày lại được tác giả miêu tả từ bóng tối đi ra.

* Cư dân kiếm sống ban đêm.

Mẹ con chị Tí: Suốt ngày mò cua bắt tép, tối về dọn thêm hàng nước và bán hàng từ chập tối đến đêm khuya. Chứng tỏ cs của mẹ con chị quá lam lũ cơ cực vất vả một nắng hai sương. Cảnh mẹ con chị được tác giả miêu tả gieo vào lòng người đọc bao nỗi xót xa.Thằng cu bé gợi hình ảnh một đứa tre còn quá nhỏ đã phải “tay sách điếu đóm khiêng hai cái ghế trên lựng” rồi phải “loay hoay nhóm lửa nấu nồi nước chè” còn chị Tí đội chõng trên đầu tay mang không biêt bao nhiêu là đồ đạc” gợi ra bao vất vả cơ cực. Thế mà “ôi chao! Sớm với muộn có ăn thua gì”. Chứng tỏ hàng ế ẩm, chị bán cho mấy người khách quen nhưng cũng bấp bênh bế tắc. Dù vất vả nhưng vẫn nghèo khổ cơ cực.

Bác phở Siêu. Hàng ngày cùng bãn hàng với mẹ con chị Tí. Bán bán phở ghánh. Tài sản của bác vẻn vẹn trong ghánh phở.  Đối với Liên và An món phở của bác quá xa xỉ vậy thì đối với những người dân nơi phố huyện chắc họ cung không dám mơ tới. Món phở của bác vẫn ế ẩm.

Gia đình bác xẩm.Để bồi nhấn cho hình ảnh những cư dân kiếm sống ban đêm thêm ấn tượng tác giả thêm vào hình ảnh gia đình bác Xẩm. Một gia đình lao động nghèo bị tàn phế. Suốt ngày lang thang hát rong kiếm sống. Chiều rắt ríu nhau về phố huyện. Tài sản của họ là một manh chiếu, một thau sắt, một đàn bầu cũ và thằng con nghịch nhặt những rác bẩn bụi vù trong cát. Nhà văn miêu tả bác chưa hát vì chưa có khách nghe, chiếc thau sắt trông chờ những đồng tiền bố thí cứ yên lặng chỉ có tiếng đàn bầu bật lên buồn bã. Cách miêu tả của nhà văn gợi cho ta cảm giác gia đình bác xẩm cũng không thể trông chờ vào người khác. Tiếng hát của bác rút ra từ trái tim nhưng cũng không ai nghe, không ai thương tội ngiệp vô cùng. Gia đình bác ngủ gục trên trên manh chiếu từ bao giờ. Từ “gục” như lắng đọng bao mệt mỏi, đói khát bao vô vọng của những kiếp người lao động lang thang.

=>Tất cả bế tắc vô vọng,không lối thoát,bi đát,khổ cực.Kiếp sống nô lệ trước CM  Tám

* Ý nghĩa tư tưởng

- Tất cả những cư dân ở phố huyện đều rơi vào hoàn cảnh bế tắc.

- TL dựng lên những không gian tàn tạ, ngột ngạt, tăm tối những thứ as lẻ loi yếu ơt, những mảu đối thoại vẩn vơ tạo nên một sự ám ảnh mạnh mẽ về sự ảm đạm nơi phố huyện.

- Số phận những cư dân phố huyện thu vào hinh ảnh biểu tượng là những đốm sáng, ngọn đèn dù leo lét, yếu ơt nhưng vẫn bám trụ mặc cho bóng tối bủa vây.

- Nhà văn đanh cho nhân vật có mình tấm lòng nhân đạo sâu sắc bằng sự cảm thông gợi lên qua những cảm xúc tinh vi thể hiện ở ngòi bút.

- Không chỉ tái hiện chân thực cuộc sống tăm tối nghèo khổ mà còn phát hiện vẻ đẹp ẩn dấu trong tâm hồn người dân nghèo là luôn hướng tới tương lai sự sống dù cuộc đời nghèo khổ bế tắc. “Chừng ấy người trong bóng tối mong đợi một cái gì tươi sáng cho sự sống nghèo khổ hằng ngày của họ”.

- Tinh tế ca ngợi những con người nghèo khổ nhưng ấm áp tình người luôn quan tâm nhau (tình chị em của hai đưa trẻ, tình thương của Liên cho những đứa trẻ nhà nghèo, cho cụ Thi điên; lời chào hỏi thăm của những người đi chợ, )

- Nghệ thuật :Hình ảnh ẩn dụ.bóng tối biểu tượng tàn ác bất công.Ánh sáng nhỏ (ngọn đèn chị Tí;chấm lửa nhỏ và vàng của bác Phở siêu;hột sáng của ngọn đèn trong quán Liên,An;cái thau sắt trắng của vợ chồng bác Xẩm => Sức sống leo lét,âm ỉ cháy,khao khát bùng cháy.